SZLAK FRONTU WSCHODNIEGO I WOJNY ŚWIATOWEJFRONTU WSCHODNIEGO I WOJNY ŚWIATOWEJ
KATEGORIA:Szlaki drogowe
Długość: 580 km
Trasa szlaku: Kanigowo – Nidzica – Działdowo – Stębark – Olsztynek – Wielbark – Szczytno – Ruciane-Nida – Mikołajki – Giżycko – Węgorzewo – Gołdap – Olecko – Ełk – Orzysz – Pisz – Biała Piska – Prostki
Szlak został wytyczony z okazji stulecia wybuchu I wojny światowej i przebiega przez tereny ośmiu województw. Jego część w województwie warmińsko-mazurskim liczy ok. 580 km i łączy południowe krańce regionu (okolice Działdowa, Nidzicy i Wielbarka) z Krainą Wielkich Jezior Mazurskich, krańcami północnymi (Gołdap) i Pojezierzem Ełckim.
Trasa przebiega przez miejsca związane z działaniami wojennymi w dawnych Prusach Wschodnich, w szczególności z bitwą pod Tannenbergiem i kampaniami w rejonie Wielkich Jezior Mazurskich, które przyniosły zwycięstwo stronie niemieckiej. To pierwsze starcie rozegrało się w pobliżu miejsca bitwy pod Grunwaldem z 1410 r., co skwapliwie wykorzystała wojenna propaganda, ukazując nową bitwę jako rewanż za porażkę sprzed wieków.
Szczególną rolę w obronie Mazur przed wojskami rosyjskimi odegrała Twierdza Boyen w Giżycku, stanowiąca centralny element Giżyckiej Pozycji Polowej, na którą składało się 255 umocnień zabezpieczających przesmyki pomiędzy jeziorami. Równie ciekawym przykładem połączenia budowli obronnych z uwarunkowaniami naturalnymi jest Pozycja Jezior Mazurskich usytuowana na linii Bogaczewo – Mikołajki – Ruciane-Nida.
Oprócz pól bitew i pozostałości fortyfikacji, szlak pozwala również odwiedzić liczne cmentarze wojenne i kwatery żołnierskie na cmentarzach cywilnych, zobaczyć tablice upamiętniające poległych, obeliski i pomniki związane z okresem I wojny światowej. W mniejszych miejscowościach zlokalizowane są zazwyczaj właśnie tego rodzaju obiekty. To wszystko sprawia, że podróżowanie szlakiem stanowi połączenie przygody z nauką i refleksją. Umożliwia ono także poznanie zabytków architektury z dawniejszych czasów, walorów przyrody i współczesnych atrakcji Mazur.
Warmińsko-mazurska część szlaku zaczyna się w Kanigowie, gdzie na elewacji gotyckiego kościoła znajduje się obelisk ku czci mieszkańców wsi poległych w latach 1914-18. Pierwszym miastem na trasie jest Nidzica i zachowany, imponujący zamek krzyżacki, świadek historii Ziemi Nidzickiej , a kolejnym Działdowo – z elementami zamku, kościołem pw. Podwyższenia Krzyża Świętego i ratuszem mieszczącym m.in. Interaktywne Muzeum Państwa Krzyżackiego. Przez kolejne miejscowości docieramy do Frygnowa, gdzie znajdowało się stanowisko dowodzenia bitwą tannenberską, i do samego Stębarka (niem. Tannenberg), od nazwy którego wzięła miano ta batalia, rozegrana 23-31 sierpnia 1914 r. w trójkącie Olsztynek – Nidzica – Dąbrówno.
Przez bogate w wojenne pamiątki Mielno docieramy do Olsztynka, gdzie możemy odwiedzić przebudowany zamek, Muzeum Budownictwa Ludowego z Parkiem Etnograficznym i Salonem Wystawowym urządzonym w dawnym kościele ewangelickim. W okolicy pobliskiej leśniczówki Jagiełek pozostały ślady zniszczonego mauzoleum bitwy pod Tannebergiem (z lat 1924-27). Pamiątką po mauzoleum jest kamienny lew ustawiony przed olsztyneckim ratuszem. Mijając kolejne wsie, docieramy do Wielbarka, nieopodal którego (leśniczówka Karolinka) ustawiono pomnik upamiętniający domniemane miejsce śmierci gen. Samsonowa dowodzącego w bitwie wojskami rosyjskimi.
Następne miasta na szlaku to Szczytno (warto tu zobaczyć: ruiny zamku krzyżackiego, Muzeum Mazurskie, kirkut) i Ruciane-Nida, gdzie zachowały się trzy bunkry wieżowe węzła obrony Pozycji Jezior Mazurskich w okolicach śluzy Guzianka. Przez Uktę docieramy do kuszących atrakcjami Mikołajek, wokół których znajdziemy pozostałości fortyfikacji.
Kolejny etap szlaku wiedzie do Giżycka – miasta najbogatszego w ślady I wojny światowej. Oprócz miejsc pochówku, jest to kościół pw. św. Brunona z 1938 r. – pierwotnie poświęcony pamięci niemieckiego czynu wojennego, a przede wszystkim Twierdza Boyen. Ten artyleryjski fort zaporowy odegrał kluczową rolę podczas dwóch bitew nad jeziorami mazurskimi (8-15 sierpnia 1914 r., 7-18 lutego 1915 r.), m.in. jako punkt oporu.
Przez Pozezdrze (kwatera Heinricha Himmlera z czasów II wojny światowej) docieramy do Węgorzewa (kościół pw. św. Piotra i Pawła, Muzeum Kultury Ludowej), gdzie znajduje się m.in. cmentarz wojenny, malowniczo położony nad jeziorem Święcajty. Po minięciu szeregu wsi docieramy do uzdrowiskowej Gołdapi z wieloma miejscami żołnierskich pochówków, a potem do Olecka. W tym mieście zachował się okazały pomnik z 1927 r. upamiętniający I wojnę światową. Ma on formę kamiennej półrotundy, a obecnie wykorzystywany jest jako element parkowego amfiteatru.
Dalej szlak wiedzie do Ełku (kościół pw. św. Wojciecha i Najświętszego Serca Pana Jezusa), gdzie pamiątką czasów Wielkiej Wojny jest m.in. Ełcka Kolej Wąskotorowa. Na dalszej trasie wiodącej w kierunku Orzysza znalazły się m.in.: Garbnik z pomnikiem poświęconym poległym mieszkańcom parafii – największym tego rodzaju w regionie, Staświny ze schronem Giżyckiej Pozycji Polowej na Świętej Górze i Miłki z XV-wiecznym kościołem, którego witraż przedstawia maszerujących żołnierzy niemieckich.
Z Orzysza jedziemy do Pisza (kościół pw. św. Jana Chrzciciela, Dom Królewski, Muzeum Ziemi Piskiej, pozycje Piskiej Pozycji Ryglowej). Przed opuszczeniem województwa szlak biegnie jeszcze m.in. przez Białą Piską i Kosinowo (cmentarz ariański). W Prostkach opuszcza region, a unikalnym zabytkiem jest tutaj słup graniczny z 1545 r., ustawiony w miejscu styku ówczesnych granic Korony, Litwy i Prus.
Dla upamiętnienia wydarzeń I wojny światowej co roku na polu bitwy tannenberskiej w okolicach Kozłowa oraz na terenie giżyckiej twierdzy organizowane są inscenizacje historyczne z udziałem setek rekonstruktorów.